Dzieci z rodzin dysfunkcyjnych

Alkoholizm, narkomania czy jakiekolwiek inne uzależnienie dotyczy nie tylko samej osoby, która jest uzależniona od określonego rodzaju substancji. To problem także najbliższych jej ludzi, w tym członków rodziny. Ich małżonkowie często cierpią na zespoły współuzależnienia. Objawiają się m.in. stałymi próbami tłumaczenia zachowań chorego, przejmowaniem za niego obowiązków – zarówno domowych, jak i zawodowych. Do tego dochodzi niemożność przerwania błędnego koła, czy wyrwania się z takiego związku.

Nie mniej w takich rodzinach cierpią dzieci. Nawet jeśli tylko jeden z rodziców nadużywa danej substancji, często rola najmłodszego członka rodziny ulega gwałtownej zmianie. U wielu z nich wykształca się syndrom Dorosłych Dzieci z rodzin Dysfunkcyjnych, który mocno rzutuje na ich całe życie. Czym się przejawia? Jak często wyglądają problemy emocjonalne i psychiczne takich osób?

Syndrom DDD – czym on jest?

Dzieci z rodzin dysfunkcyjnych zmagają się z licznymi problemami natury emocjonalnej i psychicznej w ogóle. Wynika to z faktu, że ich rola w domu, w którym mieszkają z uzależnionym rodzicem, diametralnie się zmienia. Często to one przejmują część „dorosłych” obowiązków, podejmując się m.in. wychowania młodszego rodzeństwa, sprzątania mieszkania. Bywają też sytuacje, które zmuszają je do współuczestniczenia w utrzymaniu gospodarstwa domowego.

Czy syndrom Dorosłych Dzieci z rodzin Dysfunkcyjnych jest wynikiem wyłącznie uzależnień? Otóż nie. Obok tego wśród przyczyn należy również wymienić:

• choroby lub zaburzenia psychiczne, a także choroby przewlekłe rzutujące na życie rodzinne


• przemoc fizyczną, psychiczną lub seksualną


• rozpad więzi rodzinnych na skutek wyjazdu jednego z rodziców do pracy za granicę albo jego śmierci lub w wyniku rozwodu

Niezależnie jednak od przyczyn, dzieci wychowywane były w takim środowisku, często wchodzą w dorosłość z poczuciem pustki emocjonalnej, która może im towarzyszyć do końca życia.

"Role" dzieci z rodzin dysfunkcyjnych

Aby lepiej zrozumieć syndrom DDD, należy również wymienić sobie owe role, które przyjmują dzieci z takich rodzin. Wyróżnia się ich zazwyczaj 4:

• bohater rodziny – to ten typ dziecka, które przyjmuje funkcję osoby dojrzałej i odpowiedzialnej. Jego zadaniem jest nieustanne osiąganie sukcesów – w szkole, na zawodach sportowych, jak i w każdym innym miejscu. Zajmuje się często zarówno opieką nad młodszym rodzeństwem, jak i dbaniem o porządek w domu. De facto spełnia zadania dysfunkcyjnego rodzica


• błazen – dziecko, które przyjmuje tę rolę, ma za „zadanie” przede wszystkim zabawiać innych członków rodziny, a w szczególności tego rodzica, który cierpi na uzależnienie lub wykazuje inne zachowania, zaburzające naturalne role. W wielu przypadkach, kiedy „błaznowi” nie uda się go rozbawić, obarcza się on winą, szczególnie w chwili eskalacji problemów


• kozioł ofiarny – jest on zupełnym przeciwieństwem „bohatera”. Dziecko, które przyjmuje tę rolę, jest obarczane winą za wszelkie niepowodzenia rodziców i innych członków rodziny. Często też z premedytacją dąży do tego, by osiągać jak najgorsze wyniki w szkole, a także samo sięga po różne używki i wchodzi w nieodpowiednie towarzystwo. Jest to jednak wynik próby wyładowania negatywnych emocji, którymi jest obarczane ze strony najbliższych


• dziecko niewidzialne – w tej roli próbuje się ono schować i pozostać niezauważone ani przez rodziców, ani przez nikogo innego. Osoby, które przyjmują tę funkcję, cechują się zaburzoną samooceną i głębokim introwertyzmem. Nie potrafi również wyrażać swoich potrzeb

Trudno jest mówić o tym, aby dzieci w pełni przyjmowały tylko jedną rolę. Zazwyczaj jednak jedna z tych funkcji zdecydowanie bardziej dominuje nad innymi. Tym samym rola „kozła ofiarnego” może mieszać się również z dzieckiem niewidzialnym, a bohatera z błaznem.

W efekcie przyjęcia tych ról osoby z syndromem DDD w rzeczywistości nie dojrzewają, choć często, jak to bywa w przypadku „bohaterów”, wydają się bardzo uporządkowane. Tak naprawdę jednak Ci ludzie cierpią na poważne problemy zarówno z poczuciem własnej wartości, bezpieczeństwa, jak i innymi elementami dorosłego życia.

Terapia jako sposób na DDD

Chcąc poradzić sobie z syndromem Dorosłego Dziecka z rodziny Dysfunkcyjnej, należy udać się na odpowiednią terapię. Obejmuje ona również uporządkowanie relacji z rodzicami, odrzucenie poczucia winy, a także naukę stawiania czoła trudnościom. Jeśli i Ty wychowywałeś się w rodzinie dysfunkcyjnej, a teraz zmagasz się zarówno z lękami, stanami depresyjnymi, jak i problemami emocjonalnymi, które utrudniają Ci codzienne funkcjonowanie, możesz potrzebować pomocy wykwalifikowanego specjalisty.